Vận động tinh là một trong những hoạt động quan trọng giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và cảm xúc. Ngoài ra, hoạt động này cũng giúp trẻ nâng cao khả năng nhận biết, phân biệt, phát triển ngôn ngữ, giải quyết vấn đề và tương tác xã hội. Vì vậy, việc khuyến khích và hỗ trợ trẻ vận động tinh từ sơ sinh là rất cần thiết. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về vận động tinh là gì và cách thức giúp phát triển trẻ hoạt động vận động tinh sớm thông qua các trò chơi vận động tinh.

Kỹ năng vận động tinh là gì?

Kỹ năng vận động tinh là khả năng thực hiện các chuyển động sử dụng các cơ nhỏ và khớp của các ngón tay, bàn tay và cổ tay. Chúng ta dựa vào những kỹ năng này để hoàn thành nhiều nhiệm vụ trong học tập, làm việc và cuộc sống hàng ngày. Kỹ năng vận động tinh yêu cầu sự phối hợp giữa não bộ và cơ bắp và bắt đầu phát triển ở trẻ em từ khi còn nhỏ và cải thiện theo thời gian với sự trưởng thành.

Một số ví dụ về kỹ năng vận động tinh là:

• Đánh răng
• Viết bằng bút chì
• Dùng đũa hoặc thìa
• Cắt bằng dao hoặc kéo
• …

Kỹ năng vận động tinh khác với kỹ năng vận động thô là kỹ năng vận động thô yêu cầu các cơ lớn và khớp để phối hợp chuyển động của các cánh tay, chân và cơ thể.

Tầm quan trọng của kỹ năng vận động tinh ở trẻ

Kỹ năng vận động tinh có tầm quan trọng lớn đối với sự phát triển toàn diện của trẻ em. Một số lý do cho sự quan trọng của kỹ năng vận động tinh ở trẻ là:

• Đóng góp cho sự phát triển não bộ của trẻ

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thực hiện các chuyển động tinh tế có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển não bộ và kích hoạt các vùng não hỗ trợ khả năng tưởng tượng và hiểu biểu cảm của trẻ.

• Giúp trẻ tự lập sớm

Trẻ có thể thực hiện các nhiệm vụ tự chăm sóc như ăn, uống, mặc quần áo, đánh răng và các nhiệm vụ học tập như viết, vẽ, cắt, dán. Việc hoàn thành các nhiệm vụ này giúp trẻ tự tin và độc lập hơn trong cuộc sống.

• Nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp:

Kỹ năng vận động tinh liên quan chặt chẽ đến kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp của trẻ. Việc cầm bút chì, viết chữ cái và số, phát âm từ ngữ đều yêu cầu sự phối hợp giữa các cơ nhỏ trong miệng, môi, lưỡi và mắt. 

• Cải thiện kỹ năng logic:

Việc tham gia vào các hoạt động có tính logic như xếp hình, giải mê cung, lập trình máy tính… sẽ giúp trẻ rèn luyện khả năng suy luận, phân tích và giải quyết vấn đề.

• Khuyến khích trẻ yêu thích học hỏi:

Kỹ năng vận động tinh giúp trẻ khám phá thế giới xung quanh bằng cách sử dụng các giác quan như thị giác, xúc giác và thính giác. Trẻ sẽ có cơ hội tiếp xúc với nhiều loại sách, đồ chơi và hoạt động thú vị qua các kỹ năng vận động tinh.

Những kỹ năng vận động tinh trẻ cần phát triển

Những kỹ năng vận động tinh trẻ cần phát triển là những kỹ năng liên quan đến việc sử dụng các cơ nhỏ và khớp của các ngón tay, bàn tay và cổ tay để thực hiện các chuyển động chính xác và phối hợp với mắt. Những kỹ năng này giúp trẻ thực hiện các nhiệm vụ quan trọng như ăn, viết, cầm và điều khiển các vật, cài khuy và kéo khóa quần áo và nhiều nhiệm vụ khác. Những kỹ năng này bắt đầu phát triển từ khi trẻ còn sơ sinh và tiếp tục phát triển theo thời gian với sự luyện tập và trưởng thành.

Một số ví dụ về những kỹ năng vận động tinh trẻ cần phát triển là:

• Kỹ năng cầm: Là khả năng cầm và giữ các vật nhỏ bằng ngón cái và ngón trỏ hoặc bằng các ngón tay khác. Kỹ năng này giúp trẻ có thể ăn, viết, xâu hạt, cắt kéo và nhiều hoạt động khác.
• Kỹ năng xoay: Là khả năng xoay và vặn các vật trong tay hoặc xoay cổ tay để điều khiển các vật. Kỹ năng này giúp trẻ có thể mở khóa, mở nắp chai, lật trang sách và nhiều hoạt động khác.
• Kỹ năng dùng kéo: Là khả năng cầm và sử dụng kéo để cắt các loại giấy hoặc vải. Kỹ năng này giúp trẻ có thể làm thủ công, cắt hình và nhiều hoạt động khác.
• Kỹ năng dùng bút chì: Là khả năng cầm và sử dụng bút chì để viết, vẽ hoặc tô màu. Kỹ năng này giúp trẻ có thể học tập, biểu đạt ý tưởng và nhiều hoạt động khác.
• Kỹ năng dùng muỗng: Là khả năng cầm và sử dụng muỗng để ăn hoặc khuấy các loại thức ăn. Kỹ năng này giúp trẻ có thể tự chăm sóc bản thân, ăn uống sạch sẽ và nhiều hoạt động khác.

Những cột mốc phát triển vận động tinh ở trẻ nhỏ

Quá trình phát triển kỹ năng vận động tinh của trẻ em bắt đầu từ khi còn sơ sinh và tiếp tục phát triển theo thời gian với sự trưởng thành. Trẻ em thường đạt được những kỹ năng vận động tinh cơ bản theo một quá trình có thứ tự với các mốc quan trọng ở các độ tuổi khác nhau. Một số mốc quan trọng trong quá trình phát triển kỹ năng vận động tinh của trẻ em là:

• 0-3 tháng: Trẻ có thể đưa tay vào miệng, tay trở nên thư giãn hơn, có thể nắm chặt một vật được đặt vào lòng bàn tay.
• 3-6 tháng: Trẻ có thể nắm chặt hai tay lại với nhau, chuyển một vật từ tay này sang tay kia, cầm và lắc một vật bằng cả hai tay.
• 6-9 tháng: Trẻ có thể bắt đầu nắm được các vật nhỏ bằng cách "cào" bằng tay, vặn và xoay các vật trong tay, chạm các ngón tay lại với nhau, cầm một vật bằng một tay.
• 9-12 tháng: Trẻ có thể tự ăn các loại thức ăn dạng hạt, nắm được các vật nhỏ bằng ngón cái và ngón trỏ (kỹ năng kẹp), ném các vật, khuấy một cái muỗng.
• 12-24 tháng: Trẻ có thể xếp được hai khối lập phương lên nhau, viết nguệch ngoạc bằng bút chì, ăn bằng muỗng, lật được một trang sách một lúc.
• 2-3 tuổi: Trẻ có thể xếp được một "đoàn tàu" từ các khối lập phương, ăn tự lập bằng muỗng và nĩa, cởi được khuy áo, đổ chất lỏng từ một bình này sang bình khác.
• 3-4 tuổi: Trẻ có thể xâu được các hạt lên dây, cầm bút chì bằng ngón cái và các ngón tay (kỹ năng cầm), viết được các chữ cái và số đơn giản, khoá và mở khóa quần áo.

Hoạt động giúp phát triển vận động tinh cho trẻ từ sớm

Để giúp trẻ phát triển vận động tinh từ sớm, cha mẹ có thể cho trẻ tham gia vào nhiều hoạt động vui nhộn và bổ ích, như:

• Chơi xếp hình: Đây là một trò chơi rất tốt cho vận động tinh của trẻ, bởi nó yêu cầu trẻ phải cầm, xoay và ghép các miếng hình vào nhau để tạo ra một bức tranh hoàn chỉnh.

Trò chơi này không chỉ giúp trẻ rèn luyện sức mạnh và khéo léo của tay, mà còn giúp trẻ phát triển khả năng quan sát, nhận biết màu sắc, hình dạng và kích thước. 

Ngoài ra, trò chơi này còn kích thích trí não và trí tưởng tượng của trẻ, khiến trẻ có thể sáng tạo ra nhiều bức tranh đa dạng và độc đáo. Bạn có thể mua các bộ xếp hình của Woa store để cho trẻ chơi, bởi chúng được làm từ chất liệu an toàn, có nhiều hình ảnh sinh động và phù hợp với lứa tuổi của trẻ.

• Chơi nặn: Đây là một hoạt động rất thích hợp cho trẻ từ 1 tuổi trở lên, bởi nó giúp trẻ vừa vui chơi vừa rèn luyện vận động tinh.

Khi chơi nặn, trẻ phải dùng các ngón tay để lăn, bóp, kéo và tạo hình từ các loại vật liệu như bột nặn, đất sét hay bột bánh. 

Hoạt động này không chỉ giúp trẻ cải thiện sức mạnh và khả năng điều khiển của tay, mà còn giúp trẻ phát triển khả năng sáng tạo và tự tin. 

• Chơi xâu chuỗi: Đây là một hoạt động rất hay để giúp trẻ phát triển vận động tinh và khả năng tập trung.

Khi chơi xâu chuỗi, trẻ phải dùng ngón tay để xỏ các vật nhỏ như hạt, hạt cườm hay hạt đậu vào một sợi dây để tạo thành một chuỗi hoặc một vòng cổ. 

Hoạt động này không chỉ giúp trẻ rèn luyện khả năng điều khiển và phối hợp của tay và mắt, mà còn giúp trẻ học được về màu sắc, hình dạng và khuôn mẫu. Bạn có thể cho trẻ chơi xâu chuỗi với các loại vật liệu an toàn và có kích thước phù hợp với lứa tuổi của trẻ.

Vấn đề về kỹ năng vận động tinh mà trẻ có thể mắc phải

Không phải trẻ nào cũng phát triển kỹ năng này một cách bình thường. Có một số vấn đề về kỹ năng vận động tinh mà trẻ có thể mắc phải, như:

• Dyspraxia: Đây là một rối loạn vận động do não gây ra, ảnh hưởng đến kỹ năng vận động tinh và đại của trẻ, cũng như khả năng lập kế hoạch và phối hợp các chuyển động. Trẻ bị dyspraxia có thể chậm phát triển các cột mốc phát triển, hành xử không phù hợp với tuổi, gặp khó khăn trong việc học tập và giao tiếp. Dyspraxia là một tình trạng suốt đời và hiện chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn.
• Chậm phát triển kỹ năng vận động tinh: là khi trẻ không đạt được các cột mốc phát triển kỹ năng vận động tinh theo tuổi. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc cầm nắm, viết chữ, ăn uống, mặc quần áo và các hoạt động tự chăm sóc khác. Nguyên nhân của sự chậm phát triển này có thể do các yếu tố di truyền, môi trường hay bệnh lý.
• Apraxia: trẻ không thể thực hiện các chuyển động có ý định vì não không thể điều khiển cơ. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc nói, di chuyển hay thực hiện các hoạt động hàng ngày. Apraxia có thể xuất hiện từ khi sinh ra hoặc do chấn thương não hay bệnh lý não.

Những vấn đề này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của trẻ và gia đình. Do đó, việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là rất quan trọng. Nếu bạn nghi ngờ con bạn có vấn đề về kỹ năng vận động tinh, bạn nên liên hệ với bác sĩ hoặc nhà chuyên môn để được tư vấn và hỗ trợ.

Vận động tinh là một trong những yếu tố quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Bằng cách khuyến khích và hỗ trợ trẻ tham gia các hoạt động vận động tinh phù hợp với độ tuổi, cha mẹ và giáo viên có thể giúp trẻ nâng cao khả năng nhận biết, phân biệt, phát triển ngôn ngữ, giải quyết vấn đề và tương tác xã hội. Đó là những kỹ năng cần thiết cho trẻ trong quá trình học tập và sống.